Γορτυνία: O πολιτισμός της πέτρας

Ένα ορμητικό ποτάμι κυλάει ανάμεσα σε φαράγγια και λόγγους και στεφανώνεται από μοναστήρια και πετρόκτιστα χωριά δίνοντας ζωή στην άγρια πλευρά της Αρκαδίας.

Η Δημητσάνα στην κορυφή ενός διάσελου απ' όπου διαφεντεύει τη Γορτυνία.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Κελαρυστά νερά τρέχουν αφρισμένα μέσα από πυκνά δάση. Σμιλεύουν τους βράχους, κατρακυλούν σε γκρεμούς, σχηματίζουν φαράγγια στα τοιχώματα των οποίων κρέμονται μοναστήρια και χωριά που αποθεώνουν τη σχέση ανθρώπου και πέτρας. Η Γορτυνία δεν είναι τυχαία ένας από τους πιο διάσημους ορεινούς προορισμούς της Ελλάδας. Η οργιαστική φύση, οι δρόμοι των ποταμών, ο μοναστικός βίος, τα πέτρινα χωριά, οι αρχαίες πόλεις, τα ορεινά οροπέδια και η τοπική παράδοση συνδυάζονται στα βορειοδυτικά της Αρκαδίας με έναν τρόπο μοναδικό. Οι εικόνες εναλλάσσονται σε πολύ μικρές αποστάσεις και σε αναγκάζουν διαρκώς να σταματάς.

Η πρώτη σας επαφή με τη Γορτυνία μπορεί να γίνει με κάποιο όχημα, αλλά μόλις τη γνωρίσετε καλύτερα θα καταλάβετε ότι το καλύτερο μέσο για να την απολαύσετε πραγματικά είναι τα πόδια. Βλέπετε, τα μονοπάτια της περιοχής συνδέουν μέσα από υπέροχες διαδρομές όλα τα «διαμάντια» του τόπου.

Το ιερό ποτάμι και τα διάσημα χωριά του

Το διάσημο πετρόκτιστο χωριό της Στεμνίτσας.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Ο ποταμός Λούσιος, ορμητικός και κατάφυτος, αποτελεί την φυσική αρτηρία της Γορτυνίας, καθώς περιβάλλεται από κάθετους βράχους, ιστορικά χωριά και μοναστήρια, ενώ τα νερά του σμιλεύουν, εδώ και αιώνες, το γορτυνιακό τοπίο. Αν η αφετηρία σας προς το ποτάμι και τα χωριά του είναι η Τρίπολη, διαλέξτε τη διαδρομή που κατευθύνεται προς το Χρυσοβίτσι, ένα από τα πιο ιστορικά χωριά της Αρκαδίας, ορμητήριο και στρατόπεδο των επαναστατικών δυνάμεων. Ο κεντρικός δρόμος λίγο αργότερα εισέρχεται στη φύση της Γορτυνίας μέσα από ένα πέρασμα 7 χιλιομέτρων στη θέση Ραπούνι, μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Αξίζει να κάνετε μια στάση για περπάτημα στο δάσος, μια εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη. Μετά το Ραπούνι ο δρόμος κινείται πλάι σε απότομες πλαγιές φτάνοντας στη διάσημη Στεμνίτσα, ένα από τα ομορφότερα ορεινά χωριά της Ελλάδας που διακρίνεται για την αμφιθεατρική της θέση, τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, τα όμορφα καλντερίμια και την τοπική παράδοση της μεταλλοτεχνίας. Το χωριό φιλοξενεί αξιόλογες μεταβυζαντινές εκκλησίες: την Χρυσοπηγή, τον Αγιο Γεώργιο στη πλατεία και την Παναγία τη Μπαφέρω, ενώ στο ύψωμα Κάστρο εντυπωσιάζουν τα τριώροφα πυργόσπιτα με τις τοξοτές αυλόπορτες και τις θολωτές κρήνες, όλα μοναδικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Λίγο έξω από το χωριό, ένας φιδοειδής δρόμος σας οδηγεί στο φαράγγι του Λούσιου και στη καρδιά της μοναστηριακής πολιτείας. Η θέα είναι μοναδική. Προς τα πάνω ξεδιπλώνεται το φαράγγι με τα μοναστήρια, ενώ προς τα κάτω βρίσκεται η αρχαία Γόρτυνα. Από εδώ μπορείτε να επισκεφθείτε τη Μονή Τιμίου Προδρόμου. Κτισμένη με μοναδική αρχιτεκτονική στη κοιλότητα ενός βράχου, αποτέλεσε σημαντικό καταφύγιο του ελληνισμού στα σκοτεινά χρόνια.

Το γεφύρι του Πολυγένη ή αλλιώς γεφύρι του Κόκκορη στον Λούσιο.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Επιστρέφοντας προς τα πίσω θα συναντήσετε τη διασταύρωση που σας οδηγεί στη κοίτη του Λούσιου. Η πρώτη εικόνα είναι τα κρυστάλλινα νερά που τρέχουν ανάμεσα στις ιτιές και στα πλατάνια και το όμορφο μονότοξο γεφύρι του Πολυγένη. Σε αυτό το σημείο που τελειώνει το φαράγγι του ποταμού είναι χτισμένη η αρχαία Γόρτυνα που έδωσε το όνομα της στον άγριο τόπο. Σημαντική πόλη της αρχαιότητας, άκμασε από την αρχαϊκή μέχρι την ελληνιστική εποχή ως ιαματικό κέντρο αφιερωμένο στο θεό Ασκληπιό. Δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα και πάνω στην όχθη είναι χτισμένος ο ερειπωμένος νερόμυλος του Κόκορη.

Επιστρέφοντας στον κεντρικό δρόμο και μετά τη Στεμνίτσα συνεχίζετε προς την επιβλητική Δημητσάνα. Απλωμένη σε ένα διάσελο με στρατηγική θέση, η Δημητσάνα υπήρξε ο κόμβος που ένωνε την Αχαΐα και την Ηλία με την Αρκαδία με αποτέλεσμα να εξελιχθεί σε οικονομικό και πνευματικό κέντρο της περιοχής. Στην ακμή της συνετέλεσαν και οι μικρές βοιτεχνικές μονάδες (νερόμυλοι, βυρσοδεψία και μπαρουτόμυλοι) που λειτουργούσαν με τα νερά του Λούσιου. Στα νότια βρίσκεται το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης που διασώζει την παραδοσιακή τεχνολογία της περιοχής.

Η έξοδος του φαραγγιού του Λούσιου.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Σήμα κατατεθέν της Δημητσάνας είναι τα ψηλά καμπαναριά, οι μεγάλες παραδοσιακές οικίες και τα λιθόστρωτα σοκάκια, ενώ από εδώ θα φτάσετε εύκολα στη Νέα Μονή Φιλοσόφου και με λίγο περπάτημα στην παλαιά.

Από τη Βυτίνα στη λίμνη Λάδωνα

Στα ανατολικά της Γορτυνίας ξεχωρίζει η Βυτίνα. Χτισμένη σε μια πεδιάδα στους δυτικούς πρόποδες του Μαινάλου στα 1033 μέτρα, είναι μία γραφική κωμόπολη, αλλά και ένας από τους πιο διάσημους ορεινούς προορισμούς στην Πελοπόννησο. Η κεντρική πλατεία με την εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα και τα μαγαζιά μαζί με την Βιβλιοθήκη και το Λαογραφικό Μουσείο είναι τα πιο σημαντικά σημεία της κωμόπολης. Η Βυτίνα αποτελεί πέρασμα και ορμητήριο προς τη Γορτυνία και το Μαίναλο καθώς διαθέτει εξαιρετική τουριστική υποδομή.

Η αρχαία πόλη της Γόρτυνος μετά το φαράγγι του Λούσιου.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Λίγα χιλιόμετρα μετά τη Βυτίνα, ξεκινά ο δρόμος που οδηγεί προς τα Μαγούλιανα και κινείται μέσα σε αραιά ελατοδάση, καρυδιές και πλατάνια. Πρόκειται για το ψηλότερο χωριό της Πελοποννήσου, χτισμένο στα 1.357 μέτρα σε μια πλαγιά με μοναδική θέα προς το Μαίναλο και την πεδιάδα της Βυτίνας. Αξιοθέατα του χωριού είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου που θεωρείται από τα ομορφότερα της Ελλάδας και το μεσαιωνικό Αργυρόκαστρο που δεσπόζει στην κορυφή ενός βράχου, πάνω από το χωριό. Επόμενος προορισμός το κεφαλοχώρι Βαλτετσίνικο, με τα πέτρινα σπίτια, τις βρύσες και τις δέκα εκκλησίες, τόπος που ήκμασε η παραδοσιακή τέχνη της ξυλογλυπτικής. Στρίβοντας προς το χωριό Ολομάδες θα φτάσετε στο φαράγγι του Καψάλη με το «Βραχομονάστηρο» του Αγίου Νικολάου, ένα ιστορικό ερειπωμένο μοναστήρι χτισμένο μέσα σε σπήλαιο. Επιστρέφοντας στον κεντρικό δρόμο μπορείτε να συνεχίσετε τη βόρεια πορεία περνώντας μέσα από οροπέδια και λόγγους φτάνοντας στη Μυγδαλιά, όπου συναντάτε τα χαλάσματα από τα κυκλώπεια τείχη του ναού της Αρτέμιδος. Μετά το χωριό κατευθύνεστε προς τα δυτικά κατεβαίνοντας προς τη λίμνη του Λάδωνα. Μία ορεινή τεχνητή λίμνη που στέκεται στη σκιά του Αφροδίσιου όρους σε ένα τοπίο μαγευτικό.

Στις όχθες της συναντάτε το γεφύρι της Κυράς, του 13ου αιώνα, που εμφανίζεται στην επιφάνεια τον χειμώνα, όταν η στάθμη της λίμνης χαμηλώνει.

Συνεχίστε στον παραλίμνιο δρόμο κάτω από το χωριό Μουριά με προορισμό το φράγμα. Σε όλη τη πορεία σας και ιδιαίτερα στα σημεία όπου η λίμνη σχηματίζει υγρά λιβάδια θα δείτε ερωδιούς, κορμοράνους, βουτηχτάρια και αλκυόνες, ενώ από πάνω σας θα πετάνε γερακίνες, ξεφτέρια και βραχοκιρκίνεζα.

Το ψηλότερο χωριό της Πελοποννήσου, τα Μαγούλιανα, στέκεται στα 1.357 μέτρα.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Μια ακόμα πανέμορφη διαδρομή είναι εκείνη που ξεκινά από τη Βυτίνα και κατευθύνεται στα δυτικά φτάνοντας στον ποταμό Λάδωνα. Μετά την Καρκαλού συνεχίζετε προς τα δυτικά φτάνοντας μετά από λίγα χιλιόμετρα στα εντυπωσιακά Λαγκάδια.

Για πολλούς το ομορφότερο χωριό της Γορτυνίας και πατρίδα των μεγαλύτερων μαστόρων της πέτρας στην Ελλάδα, τα Λαγκάδια απλώνονται πάνω σε μια πλαγιά, δίπλα από μια ρεματιά, με θέα το χάος των αρκαδικών βουνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η υψομετρική διαφορά μεταξύ του πάνω και του κάτω μαχαλά φτάνει τα 500 μέτρα. Η διαδρομή συνεχίζει και στο Σταυροδρόμι στρίβετε δεξιά προς το Βυζίκι, κτισμένο πάνω σε μια ήρεμη πλαγιά και γνωστό για το κάστρο της Ακοβας.

Τα Λαγκάδια, ένα από τα ομορφότερα χωριά της Γορτυνίας.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Από εδώ το τοπίο αρχίζει να ημερεύει και οι κάθετες πλαγιές δίνουν τη θέση τους σε ημιορεινούς λόφους και μικρές κοιλάδες. Μετά το Βυζίκι βρίσκονται τα Τρόπαια, το κεφαλοχώρι της περιοχής, απ' όπου μπορείτε να συνεχίσετε προς την γραφική Κοντοβάζαινα περνώντας από το φράγμα του Λάδωνα ή να κατευθυνθείτε προς τον Σπαθάρη όπου συναντάτε τον ποταμό Λάδωνα ο οποίος στο διάβα του αγκαλιάζει μια σειρά από πηγές, μικρά ρυάκια, δρυοδάση, εύφορες κοιλάδες και ομαλούς λόφους.

Το μονοπάτι του Λούσιου

Στη Λίμνη του Λάδωνα.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσετε το φαράγγι και τον ποταμό του Λούσιου είναι να το περπατήσετε σε ένα από τα πιο όμορφα μονοπάτια της χώρας, ξεκινώντας από τη Δημητσάνα και καταλήγωντας στην αρχαία Γόρτυνα. Μια διαδρομή 9 χιλιομέτρων που κινείται σε ένα μεικτό, πολύχρωμο δάσος από πουρνάρια, σφεντάμια, αριές, ιτιές, πλατάνια, λεύκες, λυγαριές, φυλλίκια, οστρυές, σκλήθρα, φτελιές και σορβιές. Η διαδρομή κατηφορίζει μέχρι το Παλαιοχώρι από ένα παλιό πετρόκτιστο μονοπάτι ανάμεσα σε όμορφα περιβόλια. 

Η επόμενη στάση είναι στο ποτάμι του Λούσιου που το περνάτε από το πέτρινο γεφύρι της Μονόπορης. Το μονοπάτι συνεχίζει ψηλότερα μέχρι που φτάνει στη Νέα Μονή Φιλόσόφου. Επειτα μπαίνει στο φαράγγι του Λούσιου σε ένα υπέροχο κατάφυτο τοπίο περνώντας από την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου που είναι κτισμένη σε μια εσοχή του βράχου. Η διαδρομή συνεχίζει κατηφορίζοντας και φθάνει πάλι στο Λούσιο περνάει στην απέναντι όχθη και ανηφορίζει προς τη Μονή Προδρόμου.Από εκεί κατηφορίζετε πάλι προς τον ποταμό και συνεχίζετε μέχρι να φτάσετε στο πέτρινο γεφύρι του Πολυγένη δίπλα από την Αρχαία Γόρτυνα.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Το Γεφύρι της Κυράς στη Λίμνη του Λάδωνα.

Φωτογραφία: Δημήτρης Κλεάνθης

Σε όλη τη Γορτυνία και σχεδόν σε κάθε χωριό υπάρχουν ξενοδοχεία και ξενώνες. Οι περισσότεροι βρίσκονται στα διάσημα κεφαλοχώρια. Στη Στεμνίτσα θα μείνετε στο «Μπελλαίικο» (τηλ.: 27950 81286, http:mpelleiko.gr), ενώ στη Δημητσάνα μπορείτε να διαλέξετε μεταξύ του «Ξενώνα Θεονύμφη» (τηλ.: 27950 29215) και του «Ξενώνα Καζάκου» (τηλ.: 27950 31660). Στα Λαγκάδια μπορείτε να μείνετε στον «Ξενώνα Καλλιρόη», 3 χλμ. από το χωριό (τηλ.: 27950 43108, www.xenonas-kallirroi.gr) και στο «Κεντρικόν» (τηλ.: 27950 43221, www.kentrikon-hotel.gr). Τέλος στη Βυτίνα ανάμεσα σε πολλά υπάρχουν το «Art Mainalon» (τηλ.:27950 22200, www.artmainalon.gr) και το «Αέσκω Resort» (τηλ.:27950 29040, www.aesko.gr)

ΦΑΓΗΤΟ

Γενικώς ξεχωρίζουν οι οικογενειακές ταβέρνες στα μικρά χωριά, όπως η «Ζέρζοβα» στη Παναγιά (τηλ.: 27950 31753) με σπιτικό φαγητό από τις καλύτερες πρώτες ύλες, το «Καπηλειό των Αθανάτων» στο Ζυγοβίτσι (τηλ.: 6972523908) με ωραία κρέατα, το «Στέκι του Μωριά» στο Χρυσοβίτσι (τηλ.: 2710 431343) με ωραίους μεζέδες και το «Λάθος» στην Καρκαλού (τηλ.: 27950 1709) με οικογενειακές συνταγές.

Κείμενο: Δαυίδ Κουτσογιαννόπουλος
Φωτογραφίες: Δημήτρης Κλεάνθης

*από την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ

________________

http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23521&subid=2&pubid=63942468